نەشتەرگەری چاندنی جگەر لە ئێران

ئەگەر جگەر بەهەر هۆکارێک زیانی پێگەیشت و توانای جێبەجێکردنی ئەرکەکانی لەدەستدا، دەوترێت لەکارکەوتنی جگەر ڕوویداوە. لە ئەگەری ئەو رووداوەدا، ڕەنگە تاکە ڕێگە بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشەکە چاندنی جگەر بێت.

• سیرۆزی جگەر، لەم ماوەیەدا شانە نەرمەکانی جگەر ڕەق دەبن
• هەپاتیتی ڤایرۆسی بەتایبەتی هەپاتیتی جۆری بی و هەپاتیتی جۆری سی
• نەکرۆزی توندی جگەر بەهۆی بەکارهێنانی دەرمان، چلک کردن، ژەهر و حەساسیەت
• شێرپەنجەی جگەر
• دروست نەبوونی بۆری زەرداو
• نەخۆشییە بەرگرییە خۆکارەکان

بەپێی یاسای ئێران، چاندن لە کەسێکی ئێرانی (چاندنی گورچیلە، چاندنی دڵ، چاندنی مۆخی ئێسک، چاندنی خانەکانی خوێنی دەوروبەر و …) بۆ کەسانی بیانی و بە پێچەوانەوە قەدەغەیە. بەڵام ئەگەر بەخشەرەکە ڕەزامەندی دەربڕی، هیچ سنوورێک بۆ چاندنی هاووڵاتیانی بیانی بۆ یەکتر نییە.

بەگشتی ٢ ڕێگا هەیە بۆ دۆزینەوەی جگەری چێنراو: 

• چاوەڕوانی لە لیستی چاندنی جگەر
• دۆزینەوەی کەسێکی گونجاو بۆ وەرگرتنی جگەر بەبێ چاوەڕوانی لە لیستدا (لە زۆربەی حاڵەتەکاندا ئەندامێکی خێزان)

• وەرگرتنی جگەر لە بەخشەرێکی زیندوو
• وەرگرتنی جگەر لە بەخشەرێکی مردوو

ئەو کەسانەی تەمەنیان لە نێوان ١٨ بۆ ٦٠ ساڵدایە دەتوانن جگەرێک ببەخشن.

• تەندروستی جەستەیی و دەروونی تەواوی بێت
• گروپی خوێنی ئەو لەگەڵ گروپی خوێنی نەخۆشەکەدا بگونجێت
• لە ڕووی سۆزدارییەوە پەیوەندی بە نەخۆشەکەدا هەبێت
• ٦ هەفتە پێش بەخشینی جگەر واز لە جگەرەکێشان بهێنە
• لە ڕووی جەستەییەوە (قەبارەی جەستە) دەبێت ڕێژەیی بێت لەگەڵ نەخۆشەکەدا

نەخێر جگەر ئەندامێکی گرنگە بۆ ژیان. لە چاندنی جگەردا بەشێک لە جگەر لە کەسێکی زیندوو دەردەهێنرێت و دەگوازرێتەوە بۆ نەخۆشێک کە پێویستی بە چاندنی جگەر هەیە.

نەخێر، خۆشبەختانە جگەر یەکێکە لەو ئەندامەکەمانی لەش کە دەتوانێت خۆی چاک بکاتەوە. بۆیە دوای چەند مانگێک جگەری بەخشەر و بەشە بەخشراوەکە خۆیان دووبارە دروست دەکەنەوە و دەگەڕێنەوە بۆ دۆخی سەرەتایی خۆیان.

• چلک کردنی توند و چارەسەرنەکراو
• بوونی شێرپەنجە لە نەخۆشەکەدا و بڵاوبوونەوەی لە بەشەکانی تری لەشدا
• کێشەی توندی دڵ
• ئالوودەبوون بە مەی و ماددە هۆشبەرەکان و ماددە هۆشبەرە ئالوودەبووەکان
• کەسێک کە نەتوانێت فەرمانی پزیشکی و دەرمانسازی ئەنجام بدات

• پشکنینی گروپی خوێنی ABO
• تاقیکردنەوەی Rh
• تاقیکردنەوەی HLA
• تاقیکردنەوەی گونجان (تێستی کراسی مەچەک) کە تێیدا بەشێک لە خوێنی وەرگر تێکەڵ دەکرێت لەگەڵ خوێنی بەخشەر

لە حاڵەتێکدا کە دوو هاوسەر ئامادەبن جگەرێک ببەخشن و وەربگرن (کەسی A بۆ کەسی B و کەسی C بۆ کەسی D)، ئەگەر تاقیکردنەوەکانی گونجان تێکچوو (کەسی A لەگەڵ B ناگونجێت و C لەگەڵ D ناگونجێت)، ئەوا بەخشەرەکان دەگوازرێنەوە بۆ چاندنی جگەر پێویستە لەگەڵ کەسێکی گونجاو ئەنجام بدرێت. واتە جگەری کەسی A دەچێنرێت بۆ کەسی D، جگەری کەسی C دەچێنرێت بۆ کەسی B.

ڕەتکردنەوەی چاندن یەکێکە لە ئاڵۆزییەکانی چاندنی ئەندامەکان. ئەمڕۆ بەهۆی ئەو پێشکەوتنانەی لە بواری چاندنی ئەندامەکاندا بەدەست هاتوون، مەترسی ڕەتکردنەوەی چاندنەکە زۆر کەم بووەتەوە.

ئەگەر چاندنی جگەر ئەنجام نەدرێت، نەخۆشەکە تووشی خوێنبەربوون و چلک‎کردن و زەردوویی و وەرەمی سک و ئەندامەکان و لەدەستدانی هۆشیاری دەبێت. هاوکات ئەگەر ڕێکاری پزیشکی پێویست نەگیرێتەبەر، ئەگەری مردنی کەسەکەش زیاتر دەبێت.

دوای چاندن، جگەری نوێ ئەرکەکانی خۆی ئەنجام دەدات و ئاڵۆزییەکانی لەکارکەوتنی جگەر نامێنن. دوای ٣ بۆ ٦ مانگ لە چاندنی جگەر، مرۆڤ دەتوانێت کار بکات، گەشت بکات، کاتێکی خۆش بەسەر ببات و کوالیتی ژیانی باشی هەبێت.

تا ئێستاد، تاقە ڕێگە بۆ چارەسەرکردنی لەکارکەوتنی جگەر کە گەڕاوە نەبووە، نەشتەرگەری چاندنی جگەرە.

زۆربەی خەڵک دوای چاندنی جگەر زیاتر لە ١٠ بۆ ٢٠ ساڵ دەژین.

جگەرێکی بەخشراو دەتوانرێت لە کەسێکی زیندوو یان مردوو وەربگیرێت. لە نەشتەرگەری چاندنی جگەردا، پزیشک سک دەکاتەوە بۆ ئەوەی بچێتە ناوەوەی سک. پاشان جگەری لەکار کەوتوو لادەبات بۆ ئەوەی جگەری بەخشەری تەندروست دابین بکات.

• خوێنبەربوون
• چلک
• خوێن مەین
• دواکەوتنی چاکبوونەوەی برینەکان
• ئاڵۆزییەکان بە هۆی بێهۆشکردن
• ڕەتکردنەوەی چاندنەکە لەلایەن سیستەمی بەرگری لەشەوە