نەشتەرگەری گۆڕینی جومگەی ئەژنۆ لە ئێران

لەو حاڵەتانەی کە پێکهاتەی جومگەی ئەژنۆ بەهۆی هەر هۆکارێکەوە تێکچووە و ناتوانێت چاک بکرێتەوە، پێویستە نەشتەرگەری گۆڕینی جومگەی ئەژنۆ ئەنجام بدرێت. ئەو هۆکارانەی کە دەبنە هۆی زیانگەیاندن بە جومگەی ئەژنۆ بریتین لەمانەی خوارەوە: 

• ئارترۆزی توندی جومگەکانی ئەژنۆ
• نەخۆشیەکانی جومگەکان وەکو ئارتریت رۆماتۆئید
• کێشەی جەستەیی جومگەی ئەژنۆ وەک ڕووداوێک

پزیشکانی پسپۆری ئۆرتۆپێد دەتوانن نەشتەرگەری گۆڕینی جومگەی ئەژنۆ ئەنجام بدەن. لەو حاڵەتانەی کە پزیشکی فلۆشیپی بالا پسپۆڕی نەشتەرگەری ئەژنۆ بەردەستە، باشترە ئەو، ئەم نەشتەرگەرییە ئەنجام بدات.

بەگشتی زۆربەی خەڵک دەتوانن نەشتەرگەری گۆڕینی جومگەی ئەژنۆ ئەنجام بدەن. لە نێو ئەو حاڵەتانەی کە کەسێک ناتوانێت ئەم نەشتەرگەرییە ئەنجام بدات، دەتوانرێت ئاماژە بەمانەی خوارەوە بکرێت:

• ئەو کەسانەی کە کێشیان زیادە
• ئەو کەسانەی کە هەوکردنی ئەژنۆیان هەیە
• ئەو کەسانەی کێشەی پێستیان هەیە لە ناوچەی ئەژنۆ
• لەو حاڵەتانەی کە نەخۆشەکە لە ڕووی جەستەییەوە ناتوانێت بەرگەی نەشتەرگەری بگرێ

لە نەشتەرگەری گۆڕینی جومگەی ئەژنۆدا، پرۆتێزکە بە چیمەنتۆی ئۆرتۆپێدیەوە بە ئێسکەوە دەبەسترێتەوە.

پرۆتێز یان ئیمپلەنتی جومگەی ئەژنۆ پێی جۆری پێکهاتەکان دابەش دەکرێت بەسەر ٤ جۆردا: 

• کانزا لەسەر پلاستیک: ئەم پرۆتێزە باوترین پرۆتێزە کە لە نەشتەرگەری گۆڕینی جومگەی ران یان حەوز بەکاردێت. ئەم ئیمپلەنتە هەرزانە و تەمەنی درێژە. یەکێک لە کێشەکانی ئەم پرۆتێزانە لێک خشانی پلاستیک و حەساسییەت بە گەردیلە پلاستیکیەکانە.
• سیرامیک لەسەر پلاستیک: لەم پرۆتێزەدا لەبری کانزا، سیرامیک یان کانزا بە پۆشینی سیرامیک لەسەر پلاستیک دادەنرێت. ئەم پرۆتێزانە لەو کەسانەدا بەکاردەهێنرێن کە حەساسیەتیان بە کانزای نیکل هەیە. لێک خشانی بەشە پلاستیکییەکە یەکێکە لە کێشەکانی پرۆتێزی سیرامیک لەسەر پلاستیک.
• سیرامیک لەسەر سیرامیک: ئەم پرۆتێزانە بە تەواوی لە سیرامیک دروست دەکرێن. لە گرفتەکانی ئەم جۆرە پرۆتێزەدا دەتوانین ئاماژە بە ژاوەژاو بکەین لە کاتی جوڵە و ئەگەری شکان.
• کانزا لەسەر کانزا: ئەم پرۆتێزانە بە تەواوی لە کانزا دروست دەکرێن، بۆیە زیاتر دەمێننەوە. پرۆتێزی کانزا لەسەر کانزا گونجاوە بۆ ئەو گەنجانەی کە نەخۆشی ئەژنۆیان هەیە. یەکێک لە کێشەکانی ئەم جۆرە پرۆتێزە بریتییە لە دەردانی کانزا لە خوێندا و حەساسییەت.

پرۆتێزی جومگەی ئەژنۆ لە ڕووی پێکهاتەی جەستەییەوە بەسەر ٤ جۆردا دابەش دەکرێت کە بریتین لە:

• دەستکردی نیوە ئەژنۆ (Unicompartmental): ئەم دەستکردانە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی یەکلای جومگەی ئەژنۆ بەکاردەهێنرێن، کە دابەش دەکرێن بۆ دوو جۆر: دەستکردی نیوە ئەژنۆی ناوەوە و دەستکردی نیوە ئەژنۆی دەرەوە.
• پرۆتێزی سەرەتایی جومگەی ئەژنۆ (Primary Total Knee Arthroplasty) : ئەم دەستکردانە کاتێک بەکاردەهێنرێن کە تەواوی جومگەی ئەژنۆ تێکچووبێت. پرۆتێزی ئەژنۆی سەرەتایی دابەشکراوە بەسەر ٢ جۆردا: بارودۆخی جێگیر (Fixed Bearing) و بارودۆخی گەڕۆک (Mobile Bearing).
• پرۆتێزی CCK ئەم جۆرە لە پرۆتێزی ئەژنۆ گونجاوە بۆ ئەو نەخۆشانەی کە بێسەباتی توندی ئەژنۆیان هەیە.
• پرۆتێزی هێنجێکی سووڕاوە (Rotating Hinge) لەو کەسانەدا بەکاردەهێنرێت کە کاندیدن بۆ گۆڕینی جومگەی ئەژنۆ.

لە نەشتەرگەری گۆڕینی جومگەی ئەژنۆ، ئەو بەشەی تێکچووە بە جومگەیەکی دەستکرد دەگۆڕدرێت. بەکارهێنانی باشترین مارکی جومگەی دەستکرد یەکێکە لە مەرجەکان، بۆ وەڵامدانەوەی باش بۆ چارەسەرکردنە. هەندێک مارکی پرۆتێزی ڕان یان حەوز کە لە ئێراندا بەکاردەهێنرێن بریتین لە:

• پرۆتێزی ئارترێکس (Arthrex) کە لە ئەمریکا بەرهەم هێنراوە
• پرۆتێزی ئێسترایکێر (Stryker) کە لە ئەمریکا بەرهەم هێنراوە
• پرۆتێزی دێپۆی (Depuy) کە لە ئەمریکا بەرهەم هێنراوە
• پرۆتێزی مێدترۆنیکی (Medtronic) کە لە ئەمریکا بەرهەم هێنراوە
• پرۆتێزی نۆویسیو (Nuvasive) لە ئەمریکا بەرهەم هێنراوە
• پرۆتێزی سمیت (Smit) کە لە هیندستان بەرهەم هێنراوە

ئەگەر نەشتەرگەری گۆڕینی جومگەی ئەژنۆ ئەنجام نەدرێت، ئازار و ئاوسانی ئەژنۆ زیاد دەکات، کەسەکە کێشەی ڕۆیشتنی دەبێت و ناتوانێت چالاکییە ئاساییەکانی ڕۆژانەی خۆی ئەنجام بدات. لە حاڵەتە سەختەکاندا لەوانەیە کەسەکە بکەوێتە سەر زەوی.

دوای نەشتەرگەری گۆڕینی جومگەی ئەژنۆ، ئازاری ئەژنۆ و ئاوسانی ئەژنۆ کەم دەبێتەوە، جوڵەی جومگەکان باشتر دەبێت. بۆیە مرۆڤ دەتوانێت بە ئاسانی بە پێ بڕوات و چالاکییەکانی ڕۆژانەی خۆی ئەنجام بدات و لە کۆتاییدا کوالیتی ژیانی مرۆڤ زیاد دەکات.

تەمەنی گونجاو بۆ نەشتەرگەری گۆڕینی ئەژنۆ لە نێوان ٦٠ بۆ ٧٠ ساڵدایە.

تەمەنی جومگەیەکی دەستکرد نزیکەی ٢٠ ساڵە.

بەگشتی دوو ڕێگا هەیە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی جومگەی ئەژنۆ: 

• چارەسەری بێ‎نەشتەرگەری وەک گۆڕینی شێوازی ژیان، چارەسەری فیزیۆتێراپی و دەرمان
• چارەسەری نەشتەرگەری

• نەشتەرگەری ئەژنۆی کراوە
• نەشتەرگەری ئەژنۆ بە شێوەی ئارترۆسکۆپی

لە نەشتەرگەری کراوەدا تێکچوونی ئەژنۆ بە کردنەوەی ئەژنۆ و چاودێریکردنی ڕاستەوخۆی ناوەوەی جومگەکە ئەنجام دەدرێت، لە ئەنجامدا ماوەی چاکبوونەوە زیاتر دەخایەنێت. لە ئەرترۆسکۆپی دا، دەستنیشانکردن و چارەسەرکردنی کێشەکانی ئەژنۆ لە ڕێگەی دروستکردنی چەند کونێکی بچووکەوە ئەنجام دەدرێت، بۆیە ماوەی چاکبوونەوە خێراتر دەبێت. بەپێی مەرجەکان پزیشکی نەشتەرگەری یەکێک لەم دوو شێوازە نەشتەرگەرییە هەڵدەبژێرێت بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشەکە.

لەم شێوازەدا پزیشکی نەشتەرگەری جومگەی ئەژنۆی تێکچوو لادەبات و لە شوێنەکەیدا بە جومگەیەکی دەستکرد کە لە کانزا و پلاستیک دروستکراوە دەیگۆڕێت.

• ئازار
• چلک
• خوێنبەربوون
• خوێن مەین
• دواکەوتنی چاکبوونەوەی برینەکان
• ئاڵۆزییەکانی پەیوەست بە بێهۆشکردن